A vitamini yağda çözünen bir vitamindir. İki formu bulunur; aktif A vitamini (retinol) ve beta-karoten. A vitamini büyüme, cilt gelişimi, görme fonksiyonları, üreme, kemik büyümesi, hücre bölünmesi ve farklılaşması ile enfeksiyonlara karşı vücut direncinin artırılmasında görev alır, ayrıca bağışıklık sistemini de güçlendirir. A vitaminin açısında zengin besinler; yağlı süt, tereyağı, yumurta sarısı, balkabağı, tatlı patates, lahana, havuç, ıspanak, yulaf ezmesi, kuru kayısı, mango.
A vitamini eksikliği, genellikle düşük sosyoekonomik koşulların ve gelişmekte olan ülkelerin sorundur. Vitamin A, anemiyi ve enfeksiyonlara yatkınlığı arttırmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) A vitamini desteği yapıldığında çocuk ölümlerinin %23 azalacağını bildirmektedir. A vitamini eksikliği olan bölgelerde bile A vitamini desteğinin alt solunum yolu enfeksiyonlarından koruyucu olduğu bildirilmiştir. Enfeksiyon hastalıklarının yaygın olduğu bölgelerde A vitamini desteği, enfeksiyonun neden olduğu gelişme geriliğini azaltmaktadır.[1]
A vitamini eksikliği, çocuklarda önlenebilir körlüğü, ciddi enfeksiyon hastalıkları ve ölüm riskini artırmaktadır. Gebe kadınlarda, gece körlüğüne neden olmakla beraber anne ölüm riskini artırabilmektedir. A vitamini annenin ve bebeğin hayatta kalması için çok önemlidir, yüksek riskli bölgelerde yeterli A vitamini sağlamak mortaliteyi önemli ölçüde azaltabilmektedir. Aksi taktirde, A vitamini eksikliği fazla sayıda hastalık ve ölüm riskine neden olmaktadır. Dünyada tahmini 250 milyon okul öncesi çocukta A vitamini eksikliği vardır ve A vitamini eksikliği olan bölgelerde yaşayan hamile kadınlarda da bu eksikliğin görülme olasılığı çok yüksektir. Yapılan araştırmalarda A vitamini eksikliği görülen çocukların A vitamini ihtiyacını karşılayarak ölüm oranında %23 ve akut kızamık hastalığı oranında %50'ye varan azalma sağlanacağı saptanmıştır. Beslenme İzleme Teknik Uzman Danışma Grubu çocuklarda A vitamini eksikliği ölüm, ishal, kızamık, menenjit, alt solunum yolu enfeksiyonu, sıtma, menenjit, gece körlüğü gibi hastalıklara yol açabileceğini bildirmiştir.[2]
Farklı yaş grupların A vitamini ihtiyaçları ve kaynakları DSÖ ve UNICEF, farklı yaş gruplarında vitamin ve mineral gereksinimlerinin karşılanması, akut yetersiz beslenmenin yönetimi, obeziteyi ve diyetle ilgili bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenebileceğini bildirmişlerdir.[3]
Karaciğer, A vitamini metabolizmasında önemli bir rol oynadığı için karaciğer hastalarında A vitamini eksikliği önemlidir. Bu nedenle A vitamini eksikliği, Batı yaşam tarzıyla ilişkili karaciğer hastalıklarının prevalansının artması nedeniyle gelişmiş ülkelerde de dikkat çeken bir konu haline gelmiştir.[4] Yetişkin bir karaciğerde bir yıla kadar A vitamini rezervi saklanabilirken, bir çocuğun karaciğeri sadece birkaç haftalık yetecek kadar A vitamini saklama kapasitesine sahip olabilir. Bu nedenle, çocuklar daha çok A vitamini yetersizliği hastalıklarına duyarlıdır.[5]
A vitamini alımı her yaş için ayrı önem taşımaktadır. Bireyler gıda kaynaklarından A vitamini alımını öncelemelidir. Eksikliğinde takviye edici gıda kullanılması önerilmektedir.
Hep İyi Hisset İçerik Ekibi tarafından hazırlanmıştır.
Kaynakça:
[1] Karataş, F. Çöteli, E. (2016). Kırmızı ve Koyu Kırmızı Bazı Meyvelerdeki A, E Vitamini, Beta Karoten ve Likopen Miktarlarının Araştırılması, GÜFBED/GUSTIJ, 6, 2, pp: 61-66.
[2] Işıklar, H. Öngün Yılmaz, H. (2020). A Vitamini Eksikliği Hastalıkları ve Önlenmesinde Beslenme Yaklaşımları, Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3, 1, pp: 45-53.
[3] Işıklar, H. Öngün Yılmaz, H. (2020). A Vitamini Eksikliği Hastalıkları ve Önlenmesinde Beslenme Yaklaşımları, Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3, 1, pp: 45-53.
[4] Saç, R. Doğan, F. Saraçoğlu, D. Taşar, M. A. Bostancı, İ. Dallar, Y. (2008) Sosyoekonomik düzeyi düşük çocuklardaki toplum kaynaklı pnömonilerde A vitamini ve çinko düzeyleri A vit2: Ege Tıp Dergisi, 47, 3, pp: 177-181.
[5] Işıklar, H. Öngün Yılmaz, H. (2020). A Vitamini Eksikliği Hastalıkları ve Önlenmesinde Beslenme Yaklaşımları, Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 3, 1, pp: 45-53.